Enter your Email Address to subscribe to our newsletters
-मृत्युंजय दीक्षितः
यतः स्वातन्त्र्यस्य मूलमन्त्रः “वन्दे मातरम्” इति उद्भासितम्, यस्य गीतस्य गानं कृत्वा सहस्रशः क्रान्तिकारिणः फांस्याः फन्दे प्रतिभूय वीरगतिं ययुः, ये जीवितानि कारागाराणां क्रूयातनासु व्यतीतानि, यस्मिन् गीते मातुर्भारत्याः प्रति प्रेम समर्पणं च परिभाषितम्, यस्मिन् गीतेन स्वाधीनताया अलखः अखिलभारते प्रज्वलिता, स एव गीतः राष्ट्रगीतं वन्दे मातरम्। भारतविभाजनस्य पूर्वाभ्यासरूपेण कृतं बंगभंगं नामाङ्ग्लीयषड्यन्त्रं ज्ञात्वा अखिलराष्ट्रं बंगालविभाजनस्य विरुद्धं स्थितम्। अस्याः चेष्टायाः द्वौ आयुधौ आसुतः—स्वदेशीस्वीकारः, विदेशीनां बहिष्कारः; तस्याः चेष्टायाः रणघोषः वन्दे मातरम् इति बभूव। अस्य गीतस्य रचनाकारः आसीत् बंगालस्य भूमौ जातः महान् सपूतः बंकिमचन्द्रचट्टोपाध्यायः। अद्य वन्दे मातरम् गीतस्य रचनायाः पञ्चाशताधिकशततमः वर्षोत्सवः प्रचलति।
अस्मिन् अवसरे वन्दे मातरम् गीतस्य माध्यमेन राष्ट्रे पुनरपि “स्व” इति भावस्य अलखं जागरयितुं प्रधानमन्त्रा मोदीना आह्वानं कृतम्। वन्दे मातरम् इत्यस्य शतमपञ्चाशद्वर्षपूर्तौ देशव्यापी अनेके कार्यक्रमाः प्रचलन्ति। एतस्मिन्ननुक्रमे संसदोरुभ्याम् सदनाभ्यां वन्दे मातरम् विषये व्यापकः विचारविमर्शः समासादितः। लोकसभायां प्रधानमन्त्रिणा नरेन्द्रमोदिनाः, राज्यसभायां गृह्यमन्त्रिणा अमितेन शाहेन च चर्चा आरब्धा। सत्ता-पक्षस्य वक्तारः गीतस्य इतिहासं तस्य महत्त्वं च प्रकाश्य कांग्रेस- वामपक्षीयविचारधारायाः स्वरूपं उजागरितवन्तः। विपक्षवीराः पुनः एतद्विषयकचर्चां बंगालनिर्वाचनान् समीक्ष्य राजनैतिकतया कृतां मन्यन्ते स्म; केचन एवम् अपि जगादुः यत् वन्दे मातरम् विषये विमर्शः अनावश्यकः एवं च मुख्यविषयात् जनचेतनां विचालयितुं कृतः। एवं गम्भीरे ऐतिहासिके च विषयस्य चर्चासमये विपक्षनेता राहुलगान्धी सदनात् अनुपस्थितः।
संसदि वन्दे मातरम् विषये प्रवृत्ता विस्तीर्णा चर्चा केवलं गीतपरः विमर्शः न, अपितु भारतस्य सांस्कृतिकचेतनाया, स्वातन्त्र्यसंघर्षस्य प्रेरणाया, राष्ट्रियैक्यस्य मूल्यानां च पुनरुत्थानस्य प्रयत्नः। लोकसभायां चर्चां आरभमानः प्रधानमन्त्राः मोदी, अनन्तरं रक्षामन्त्री राजनाथसिंहः च तथा राज्यसभायां गृहमन्त्री अमितशाहः च वन्दे मातरम् प्रति कांग्रेसस्य मनोभावं प्रकाशयामासुः। सरकारेण गीतस्य शक्तिं प्रेरणां च अवलम्ब्य वर्षं २०४७ पर्यन्तं भारतं विकसितराष्ट्रं कर्तुं संकल्पः स्वीकृतः, राष्ट्रगीतस्य भावं च पुनर्जीवितुं निर्णयः कृतः।
प्रधानमन्त्रिणा उक्तम्— “यो वन्दे मातरम् वर्षे १९०५ महात्मा गान्धिनः दृष्टौ राष्ट्रगानरूपेण अवभासितः, यो गीतः देशस्य काण्टेषु प्राणान् दत्त्वा राष्ट्रकार्ये समर्पितजीवनानां बलं जगद्गुरुत्वेन आभात्, स एव वन्दे मातरम् कुतः पूर्वशताब्द्यां अन्यायं प्राप? कस्मात् अस्य प्रति विश्वासघातः जातः? का शक्तिः आसीत् या महात्मा गान्धेः भावान् अपि पराजितवती? केन वन्दे मातरम् इयम् पवित्रभावना विवादेषु नीताऽभूत्?” प्रधानमन्त्रिणा इदं अपि सूचितम् यत् गीतस्य अर्धशतवर्षपूर्तौ देशः दास्ये पीडितः आसीत्; शतवर्षपूर्तौ देशः आपत्कालस्य जंजीराभिः बद्धः आसीत्; यः वन्दे मातरम् स्वाधीनतायाः नूतनऊर्जा दत्तवान् स एवं कालखण्डे दुर्भाग्येन कलुषितवृत्तान्तं प्राप।
तत् अपि उक्तम्— 1937 तमे वर्षे मुस्लिमलीगस्य विरोधनीतिः तीव्रा जाताऽसीत्। मोहम्मदअलीजिन्ना १५ अक्तूबर १९३७ तमे दिने लखनौत् वन्दे मातरम् विरोधं प्रख्यापयत्। कांग्रेसाध्यक्षः जवाहरलालनेहरू तदा सिंहासनस्य स्थिति विचलिता इति दृष्ट्वा मुस्लिमलीगस्य आरोपान् प्रत्याख्यातुं स्थिरं न कृत्वा वन्दे मातरम् गीतस्य परीक्षणं प्रवर्तितवान् इति देशः हतप्रभः अभवत्। देशभक्ताः प्रभातफेर्याः कृत्वा गीतं गायन्तः आंदोलनम् अकरोत्, किन्तु २६ अक्तूबर १९३७ तमे दिने कांग्रेससमितौ गीतस्य विषये समरोद्धारः कृतः।
रक्षामन्त्री राजनाथसिंहः अवदत् यत् वन्दे मातरम् राष्ट्रगानवत् सम्मानार्हम्, इदं न कस्यचित् संप्रदायवादस्य द्योतकं, किन्तु मातृभूमेः प्रति समर्पणस्य स्वतंत्रतायाः च घोषस्य प्रतीकं। गृह्यमन्त्री अमितशाहः राज्यसभायां कांग्रेसस्य १९३७ अधिवेशने गीतस्य चतुर्षु पश्चच्छन्देषु निषेधं कृत्वा नेहरूणां भूमिकां प्रश्नीकृतवान्। सः अवदत्— “यदा यदा संसदि वन्दे मातरम् गीयते तदा केचन विपक्षसदस्याः सदनं त्यजन्ति। वन्दे मातरम् विषये चर्चा तदा आवश्यकाऽसीत्, स्वाधीनताकालेऽपि आवश्यकाऽसीत्, अद्यापि तथा २०४७ तमे वर्षे अपि भविष्यति; यतो हि अस्मिन् कर्तव्यस्य राष्ट्रभक्तेः च भावः निहितः अस्ति।”
गृहमन्त्रिणा एतदपि उजागरितम्— “यस्मिन् दले गुरुवररवीन्द्रनाथठाकुरः वन्दे मातरम् गानं कृत्वा अधिवेशनस्य आरम्भं कुर्वन्ति स्म, तस्मिन् विषये लोकसभायां चर्चायां गान्धीपरिवारस्य सदस्याः उपस्थिता नासन्।” कांग्रेसस्य विरुद्धम् तेन आरोपितम् यत् नेह्रुतः आरभ्य अद्य यावत् वन्दे मातरम् प्रति विरोधभावः तैः धार्यते। भविष्ये वन्दे मातरम् एव विकसितस्य महानस्य भारतस्य उद्घोषो भविष्यति।
वन्दे मातरम् गीतः राष्ट्रस्य सुप्तां चेतनां जागरितवान्, जनैः विदेशीवस्तूनां परित्यागः कृतः। अद्य आत्मनिर्भरभारते निर्माणे अस्य तथा एव भावस्य आवश्यकता प्रधानमन्त्रिणा प्रतिपादिता। वन्दे मातरम् यत् भारतवासिनां हृदयतन्त्रीः स्पृशतु, प्रत्येकभारतीयः राष्ट्रविकासयज्ञे प्राणपणेन प्रविशतु, एतदेव गीतस्य १५० वर्षोत्सवस्य सार्थकता। लेखकस्स्वतंत्रटिप्पणीकारः)
---------------
हिन्दुस्थान समाचार