Enter your Email Address to subscribe to our newsletters
देशस्य राजधानी दिल्ली इत्यस्य इतिहासः द्वादशे दशमे मासे विशेषतया सम्बद्धः अस्ति। संवत्सरे एकस्मिन् सहस्रे नवशे शतके एकादशे वर्षे अस्मिन् दिने भारतस्य राजधानीं कलकत्ता नामकनगरा तस्मात् परिवर्त्य दिल्ली कर्तुं ऐतिहासिकः निर्णयः कृतः। एषा घोषणा ब्रिटेनदेशस्य राज्ञा जॉर्ज पंचमेन च राण्या मैरी इत्यनेन च दिल्लीभ्रमणकाले कृता आसीत्। ते तदा भारतस्य दौरे अवसरे दिल्लीनगरस्य बहिरंशे आयोजिते भव्ये दिल्लीमंडपे राजधानीस्थानान्तरणस्य ऐलानं कृतवन्तः।
अस्य निर्णयस्य प्रशासनदृष्ट्या महत्त्वं विशिष्टं आसीत्, यतः अस्मात् भारतस्य राजनैतिकस्य नागरविकासस्य दिशिः अपि परिवर्तिता अभवत्। दिल्लीं नूतनराजधानीत्वेन चयितुं ब्रिटिशप्रशासनस्य बहूनि सामरिकभौगोलिकानि कारणानि आसन्। देशस्य मध्ये स्थितत्वात् दिल्ली उपयुक्ता इति मन्यते स्म। एतस्मिन् निर्णयानन्तरं नूतनदिल्ली निर्माणस्य रूपरेखा अपि निर्मिता, या पश्चात् एडविन लुटियन्स् हर्बर्ट बेकर इत्येतयोः निर्देशनम् अनुसृत्य विकसिताभवत्।
द्वादशे दशमे मासे एषः दिनः अत एव विशेषः, यतः एतत् केवलं राजधानीपरिवर्तनस्य निर्णयः न आसीत्, किन्तु भारतस्य आधुनिको प्रशासनिकराजनैतिकव्यवस्थायाः आधारनिर्माणरूपेण निर्णायकः चरणः आसीत्, येन दिल्ली आगामीवर्षेषु राष्ट्रशक्तेः अस्मिन् केन्द्रभूता अभवत्।
महत्त्वपूर्णाः घटनाक्रमाः
१७८७ – पेनसिल्वेनियाप्रदेशः अमेरिकादेशस्य संविधानम् अंगीकृत्य द्वितीयः प्रान्तः अभवत्।
१८०० – वाशिंग्टन डी सी अमेरिकस्य राजधानी अभवत्।
१८२२ – अमेरिकदेशेन मेक्सिको राष्ट्रं स्वाधीनराष्ट्रत्वेन आधिकारिकरूपेण स्वीकृतम्।
१८८४ – ऑस्ट्रेलिया इंग्लैण्डयोः मध्ये प्रथमं क्रिकेट परीक्षणखेलं सम्पन्नम्।
१९११ – जॉर्ज पंचम राणी मेरी च भारतसम्राटौ रूपेण भारतम् आगच्छताम्।
१९११ – भारतस्य राजधानी कलकत्तात् दिल्लीं स्थानान्तरा कृता।
१९१७ – फ्रेंच आल्प्स प्रदेशे फ्रेंचसेनायाः रथयानं पट्टिकातः अपच्युतम्, पञ्चशतत्रिशतनवतित्रयाणां जनानां मृत्युर्भूतः।
१९३६ – चीनदेशस्य नेता च्यांग काई शेक नामकः जापानविरुद्धं युद्धं घोषितवान्।
१९७१ – भारतीयसंसदया पूर्वराजानां प्रदत्ताः सर्वाः सुविधाः निरस्ताः।
१९८१ – पेरू देशस्य प्रतिनिधिः जेवियर पेरेज द कुइयार राष्ट्रसंघस्य महासचिवः निर्वाचितः।
१९९० – टी एन शेषन मुख्यनिर्वाचनायुक्तः अभवत्।
१९९२ – हैदराबादे हुसैनसागरझीलतटपर विशालकायबुद्धप्रतिमा स्थापिताः।
१९९६ – भारतबांग्लादेशयोः मध्ये गंगाजलवितरणं प्रति त्रिंशत्संवत्सरपर्यन्तं संधिः हस्ताक्षरिता।
१९९८ – अमेरिकीयन्यायिकसमित्या राष्ट्रपति बिल क्लिंटनविरुद्ध महाभियोगाय अनुमतिः दत्ता।
२००१ – भारतेन नेपालदेशाय द्वौ चीता हेलिकॉप्टर शस्त्राणि च प्रदत्तानि।
२००७ – पेरू न्यायालयेन पूर्वराष्ट्रपतिः एल्बर्टो फूजीमोरो नामकः षट्वर्षपर्यन्तं कारागारे दण्डितः।
२००७ – मलेशियादेशेन तान सैंग सुन भारतस्य नूतनउच्चायुक्तः नियुक्तः।
२००७ – अमेरिकीयसंसदया म्यान्मारदेशे प्रति नूतनप्रतिबन्धाः आरोपिताः।
२००८ – प्रशासनिकसुधारआयोगाध्यक्षः एम वीरप्पा मोइली सरकारीसेवकानां सेवा निगमेषु व्यापकपरिवर्तनस्य सिफारिशं कृतवान्।
२००८ – रमन सिंह छत्तीसगढ़ राज्यस्य शिवराज सिंह मध्यप्रदेशस्य च मुख्य मन्त्रीभ्यां शपथग्रहणम्।
२००९ – डेमोक्रेटिकनेत्री एनीस पार्कर विजयं प्राप्तवती, ह्यूस्टन तदा समलैंगिकमेयरं निर्वाचनकाले अमेरिकातः बृहत्तमं नगरं जातम्।
२०१५ – पेरिसे संयुक्तराष्ट्रसम्मेलने जलवायुपरिवर्तनं प्रति ऐतिहासिकसंधिः, १९५ राष्ट्राणि ग्रीनहाउस वायु उत्सर्जनकर्षणं प्रति सहमतानि।
२०१८ – मध्यप्रदेशे पञ्चदशवर्षपर्यन्तं कार्यकालस्य अनन्तरम् शिवराज सिंह चौहान पराजयात् पदत्यागं कृतवान्।
२०१८ – शक्तिकान्त दास भारतीयरिजर्वबैंकस्य पञ्चविंशतितमः गवर्नरः अभवत्।
२०१९ – राष्ट्रपति रामनाथ कोविन्देन संशोधितनागरिकताकानूनाय अनुमतिः दत्ता।
२०१९ – लोकसभा विधानसभायाः अनुसूचितजातिजनजातीनां आरक्षणावधिप्रवर्धनं प्रति संविधानसंशोधनबिलं स्वीकृतम्।
२०१९ – रूसदेशस्य एकमेव विमानवाहकनौकायां आर्क्टिकशिपयार्डे जीर्णोद्धारकाले अग्निप्रदुर्भावः।
जन्मानि
१८७२ – बालकृष्णशिवराममुंजे स्वतंत्रतासेनानी हिन्दू महासभाध्यक्षः।
१९३१ – सोकर जानकी भारतीयचित्रपट अभिनेत्री।
१९३८ – खलील धनतेजवि गुजरातकविः गजलकारः।
१९४० – शरद पवार वरिष्ठभारतीयराजनीतिज्ञः।
१९४९ – रजनीकान्तः तमिल हिन्दी चलचित्र अभिनेता।
१९५४ – हेमन्त करकरे भारतीय पोलिस आन्तकविरोधिदलप्रमुखः।
१९५८ – वी मुरलीधरन भाजपा नेता।
१९५९ – कृष्णमाचारी श्रीकांतः भारतीयक्रिकेटदलस्य पूर्वकप्तानः।
१९८१ – युवराज सिंह पूर्वभारतीयक्रिकेटखिलाडिः।
१९९७ – रविकुमार दहिया भारतीयमल्लयोधः।
निधनानि
१९६४ – मैथिलीशरणगुप्तः राष्ट्रकविः प्रख्यातः हिन्दीकविः।
२००० – जे एच पटेल कर्नाटकस्य पञ्चदशमुख्यमन्त्री पूर्वजनतादलनेता।
२००४ – सैयद मीर कासिम भारतीयराष्ट्रीयकांग्रेसनेता जम्मूकश्मीरप्रदेशस्य भूतपूर्वमुख्यमन्त्री।
२००५ – रामानन्दसागरः प्रसिद्धभारतीयचलच्चित्रनिर्देशकः धारावाहिक रामायण निर्माता।
२०१२ – नित्यानन्दस्वामी उत्तराखण्डस्य प्रथममुख्यमन्त्री।
महत्त्वपूर्णदिनानि
अखिलभारतीयहस्तशिल्पसप्ताहः (अष्टादश – चतुर्दशः दिसंबर)
हवाईसुरक्षादिवसः (सप्ताहव्यापी)
हिन्दुस्थान समाचार