प्रयागराजः, 11 दिसंबरमासः (हि.स.)।माघमेलायाः इतिहासे प्रथमवारम् एव मेले दर्शनतत्त्वस्य प्रतिफलनाय मुख्यमन्त्रीयोगी-स्तरेण माघमेलनः लोगोऽधुनैव प्रकाशितः। तस्मिन्नन्तर्गतं तीर्थराजप्रयागः, संगमनां तपोभूमिः, ज्योतिषीयगणनां चानुसारं माघमासे संगमरैत्यां क्रियमाणस्य अनुष्ठानस्य महत्त्वं समग्ररूपेण प्रदर्शितम्।

सूचनाविभागात् प्राप्तानुसारं लोगोमध्ये सर्वप्रथम सूर्यचन्द्रमसोः चतुर्दशकलानां प्रस्तितिः ज्योतिषीयगणनां प्रति तयोः स्थितिपरिवर्तनं प्रतिबिम्बयति, यत् प्रयागराजे माघमेलनिर्णायकम् अस्ति। भारतीयज्योतिषीये गणनापद्धतौ चन्द्रमाः सप्तविंशतिनक्षत्राणि प्रायः 27.3 दिनेभ्यः परिभ्रामति। माघमेला एतेषु सूक्ष्मेषु नक्षत्रगतिगणितेषु आधारितः।

यदा सूर्यः मकरराशौ तिष्ठति, पूर्णिमातिथौ चन्द्रमा माघ्यां नक्षत्रे अश्लेषायां वा पूर्वफल्गुनौ वा समीपे भवति, तदा माघमासः भवति, तस्मिन्नेव काले माघमेलनं समारभ्यते।

चन्द्रमसः चतुर्दशकलाः मानवीयजीवनम्, मनोवैज्ञानिकां शक्तिं, आध्यात्मिकसाधनां च संबध्नन्ति इति प्रसिद्धम्। माघमेला चन्द्रशक्तेः एतासां कलानां सक्रियकालः विशेषरूपेण मन्यते। अमावस्यायाः आरभ्य पूर्णिमापर्यन्तं चन्द्रवृद्धिः (शुक्लपक्षः) साधनावृद्धये श्रेष्ठा इति निगद्यते। माघस्नानस्य तिथयः चन्द्रकलानां सूक्ष्मसमत्वेनैव निश्चिताः भवन्ति।

माघमासस्य ऊर्जा अनुशासनभक्तीभ्यां गहनाध्यात्मिककृतिभिश्च सम्बद्धा, यतः अस्मिन् मासि पुण्यनदीषु स्नानम्, दानम्, तपः, कल्पवासः च विशेषतया विहितं मन्यते। अस्मिन् काले कृतानि कर्माणि मनुष्यं निरोगं कुर्वन्ति, दिव्यशक्त्या च तं पूरयन्ति।

प्रयागराजस्य अक्षयवटवृक्षः, यस्य मूलभागे भगवान् ब्रह्मा, काष्ठभागे भगवान् विष्णु:, शाखाजटासु च भगवान् शिवः प्रतिष्ठिताः, तस्य दर्शनमात्रेण मोक्षमार्गः सुलभो भवति। अतोऽस्य कल्पवासिषु स्थानं विशिष्टम्। सनातनधर्मे मनुष्यजीवनस्य परमार्थः मोक्षप्राप्तिः मन्यते। तस्मात् लोगोमध्ये दर्शितः महात्मनः चित्रः अस्य देवभूमेः सनातनीपरम्परां प्रकाशयति, यत्र ऋषयः मुनयः चिरकालं आध्यात्मिकशक्तेः प्राप्त्यर्थं आगच्छन्ति स्म।

माघमासे कृतस्य पूजनस्य कल्पवासस्य च पूर्णफलं संगमस्नानानन्तरं श्री लेटेहनुमानस्य दर्शनैः प्राप्तुं शक्यते। अतः तेषां देवालयस्य पताकायाः चास्तित्वं माघमेलनां तपसः सिद्धिं सूचयति। संगमे उपस्थिताः साइबेरियनपक्षिणः अस्य स्थले पर्यावरणस्य वैशिष्ट्यं द्योतयन्ति।

लोगोमध्ये लिखितः श्लोकः— “माघे निमज्जनं यत्र पापं परिहरेत् ततः” इत्यस्य अर्थः— माघमासे स्नानं सर्वपापविमोचनहेतुरेव इति।

एषः लोगो मेला-प्राधिकरणेन नियोजितयोः डिज़ाइन-परामर्शदातृभ्यां अजय-सक्सेनया प्रागल्भ-अजयेन च विनिर्मितः।

---------------

हिन्दुस्थान समाचार