नव दिल्ली, 11 दिसंबरमासः (हि.स.)।राज्यसभायां गुरुवासरे निर्वाचनसुधारानां विषये चर्चा आरब्धा। चर्चायाः आरम्भे कॉंग्रेसदलेन सांसदः अजय माकन इत्यनेन उक्तं यत् भारतं लोकतन्त्रस्य जननी इति कथ्यते, किन्तु अद्यतनकालस्य परिस्थितौ भारतदेशे लोकतन्त्रस्य प्राणस्थितिः न दृश्यते इव। लोकतन्त्रिकप्रक्रियायाः त्रयः अवयवाः भवन्ति—सर्वेषां दलानां कृते समानसंधिः, पारदर्शिता, तथा विश्वसनीयता। निर्वाचनायोगेन स्वविश्वसनीयता पुनः प्रतिष्ठापनीया इति तेनोक्तम्। स चेतयांबभूव यत् विश्वसनीयतायाः अल्पोऽपि ह्रासः लोकतन्त्रसंस्थाः दुर्बलाः कर्तुं शक्नोति।

पक्षाणां बैंखातानां विषये असमानतां सूचयन् अजय माकन अवदत् यत् कांग्रेसदলের बैंखाता वर्ष 2024 निर्वाचनस्य पूर्वमेव स्थगिताः आसन्, परिणामघोषणानन्तरं पुनः मुक्ताः अभवन्।

पारदर्शितायाः अभावं दर्शयन् स अवदत् यत् एकस्मिन् संशोधने कृतं यत् मतदानकेंद्रस्थ सीसीटीवीदृश्यानां लाभः अधुना न शक्यते। तेन पृष्टं—यदि कोऽपि दुष्कृत्यं न भवति, तर्हि निर्वाचनाधिकृतानां प्रतिरक्षा किमर्थं प्रदीयते?

यदा विपक्षदलाः महिलानां कृते वित्तीयसहायतां घोषयन्ति, तदा आचरणसंहिता इति नां कृत्वा तद् रिश्वत्सदृशं मन्यते। परन्तु सत्तादलैः एतादृशी घोषणाः कृताः सति तथैव न परीक्ष्यन्ते इति आरोपः कृतः।

चर्चायां भाजपा सांसदः डॉ सुधांशु त्रिवेदी अपि भागं कृतवान्। स उक्तवान्—पूर्वीययूरोपादारभ्य जापानपर्यन्तं सम्यक् निरीक्ष्यते चेत् तत्र केवलं त्रयः राष्ट्राः लोकतन्त्ररूपेण स्थिताः—भारत, ऑस्ट्रेलिया, जापान। एतेषु भारत एव सजीवः सशक्तश्च लोकतन्त्रः अस्ति।

सदने स्वोक्तौ डॉ त्रिवेदी 1952 वर्षस्य प्रथमसामान्यनिर्वाचनस्य चर्चा कृतवान्। तस्मिन् निर्वाचनकाले संविधाननिर्माता डॉ भीमराव आंबेडकरः बॉम्बे उत्तर क्षेत्रात् स्पर्धायाम् आसन्, किन्तु पराजिताः अभवन्। तान् पराजितवन्तः कांग्रेसदलेन नारायण काजोलकर इति। त्रिवेदी महोदयेन दावः कृतः यत् 34 सहस्र मतानि रद्दीकृत्य 15 सहस्र मतानां भेदेन आंबेडकरः पराजितः। अनन्तरं पण्डितनेह्रुणा एडविना माउंटबैटन इत्यस्मै पत्रं लिखितं, यत्र नेह्रुणा लिखितं यत्—“बॉम्बे क्षेत्रे अस्माकं विजयः स्वीकृतः” इति। नेह्रुणा कथितं यत् आंबेडकरः “हिन्दूकम्युनिस्टैः सह मिलित्वा कार्यं करोति” इति।

आपात्कालस्य संस्मरणं कुर्वन् त्रिवेदी अवदत्—एतत्सर्वं इन्दिरा गान्ध्याः विजयस्य विरुद्धं न्यायालयेन उपस्थितविचारस्य परिणामः आसीत्। तेन उक्तं—देशे ईवीएमप्रयोगः राजीवगान्धिकाले प्रारब्धः, किन्तु कांग्रेसदले पतनस्य कारणं न तन्त्रज्ञानं, अपि तु पारदर्शिता आसीत्। यदा देशे सीसीटीवी, वोटर आईडी, स्वतंत्रमाध्यम, निष्पक्षन्यायपालिका, तथा 50 प्रतिशतसाक्षरता प्राप्ता, तदा कांग्रेसस्य प्रतापः अवसीदितः। मतपेटीलुण्ठनं, बूथकब्जा, हिंसा—एतेषां कालः तदा आसीत्। तन्त्रज्ञानं जागरूकताऽपि तत् लुण्ठनतन्त्रं समाप्तं कृतवन्तौ।

डीएमके सांसदः एन आर इलांगो निर्वाचनसुधाराणां विधिकौटुम्बिकं विवेचनं कृतवान्। स अवदत्—अद्य अस्माकं निर्वाचनप्रणाली पूर्णतया सुरक्षिताऽपि नास्ति। निर्वाचनायोगेन निर्मितानां ईवीएमयन्त्रणानां रूपरेखा एव अनेकस्यानर्थानां कारणम्। आयोगस्य ईवीएमसंबद्ध FAQ मध्ये द्वे प्रविष्ट्यौ निर्दिश्य स पारदर्शितायाः अभावं तथा तन्त्रज्ञानस्य परिस्थितिं प्राकाशयत्। वीवीपैट् प्रक्रियायाः विवरणं दत्वा स अवदत् यत् मतदातुः नियंत्रकयन्त्रस्य च मध्ये न कश्चन प्रत्यक्षसंपर्कः अस्ति।

आपददलस्य सांसदः संजयसिंह, तृणमूलदलेन डोला सेन बांग्लाभाषायां च चर्चा कृतवत्यौ, ययोः निर्वाचनायोगस्य अधिकारक्षेत्रं, नागरिकतासंबद्धविचाराः, बाङ्ग्लादेशी तथा रोहिंग्या घुस्पैठकाः इत्यादयः विषयाः प्रस्तुताः। ए आई ए डी एम के सांसदः थम्बीदुरै अपि चर्चा कृतवान्, यः मतदाता सूचीमध्ये द्विगुणमतदातृविषये प्रश्नान् उद्भावयन् आरोपयत् यत् डीएमके सरकारा प्रक्रिया दुरुपयुज्यते। अस्यां स्थितौ आयोगस्य एस आई आर प्रक्रिया कथं युक्ता इति स पृष्टवान्।

तत्पश्चात् सभायाः कार्यवाही 12 दिसम्बरस्य पूर्वाह्ण 11 वादनपर्यन्तं स्थगिता।

---------------

हिन्दुस्थान समाचार