Enter your Email Address to subscribe to our newsletters
नवदिल्ली, 11 दिसंबरमासः (हि.स.)।
भारतस्य पूर्वराष्ट्रपतिः भारतरत्नप्राप्तः प्रणबमुखर्जी इत्यस्य जयन्त्यां राष्ट्रपति द्रौपदीमुर्मुः गुरुवासरे राष्ट्रपति भवनमध्ये तस्य चित्रे पुष्पाणि अर्प्य श्रद्धाञ्जलिं दत्तवती। राष्ट्रपति अवदत् यत् प्रणबमुखर्जी भारतीयलोकतन्त्रस्य संविधानस्य च सत्यरक्षकः आसीत् तथा च तस्य जीवनम् राष्ट्रहितस्य कर्तव्यनिष्ठायाः सार्वजनिकसेवायाः च प्रतीकं बभूव।
उपराष्ट्रपतिः सी पी राधाकृष्णनः अमितशाहः नितिनगडकरी मल्लिकार्जुनखरगे इत्यादयः बहवः नेता गणाः सामाजिकमाध्यमे एक्स इत्यत्र श्रद्धाञ्जलिं दत्त्वा तम् सच्चं समाजसेवकं मार्गदर्शकं च अभ्यनन्दन्त।
उपराष्ट्रपतिः राधाकृष्णनः अवदत् यत् प्रणबमुखर्जी भारतीयराजनीतेः महान् स्तम्भः आसीत्। तस्य दीर्घसमर्पितसार्वजनिकजीवनेन देशस्य लोकतान्त्रिकसंस्थाः सुदृढाः कृताः। सः सांसद् मन्त्री च राष्ट्रपतिरूपेण कालयात्रायां लोकतन्त्रस्य आधारं दृढीकृतवान्। तस्य बुद्धिमत्ता दूरदर्शिता सार्वजनिकजीवने प्रति निष्ठा च अद्यापि प्रजाजनान् प्रेरयन्ति।
गृहमन्त्री अमितशाह अवदत् यत् प्रणबमुखर्जिणः व्यक्तिगत प्रतिभा राजनीतिककौशलं च नित्यस्मरणीयं भविष्यति। प्रणबबाबोः व्यक्तित्वम् राजनीतेः सीमा अतिवर्तते स्म तस्य आदर्शाः नेतृत्वशक्ति राष्ट्रनिष्ठा च सर्वनागरिकान् प्रेरयन्ति। तस्य योगदानम् राष्ट्रनिर्माणस्य क्षेत्रे अविस्मरणीयम्।
केंद्रीयसड़कपरिवहनमन्त्री नितिनगडकरी तम् प्रणम्य अवदत् यत् यः प्रणबमुखर्जी इव व्यक्तिमत्त्वं तस्य स्मरणम् नित्यं भविष्यति।
कांग्रेसाध्यक्षः मल्लिकार्जुनखरगे अवदत् यत् प्रणबमुखर्जी स्वजीवने सर्वेषु पदेषु राष्ट्रसेवाम् एव मुख्यतया स्थितवान्। सः सर्वत्र गहनज्ञानम् अनुभवं उत्कृष्टनेतृत्वं च प्रदर्शितवान्। तस्य मार्गदर्शनं सरकारस्य बहुषु निर्णयेषु महत्वपूर्णं बभूव। संसदीयलोकतन्त्रस्य आधारम् अपि तेन दृढीकृतम्।
उत्तरप्रदेशस्य मुख्यमन्त्री योगिः आदित्यनाथः अवदत् यत् प्रणबमुखर्जिणः दूरदर्शिता सरलता राष्ट्रहिते निष्ठा च भारतीयलोकतन्त्रस्य अमूल्या धरोहर। तस्य जीवनम् निर्णयाश्च सर्वदा मार्गदर्शकत्वं करिष्यन्ति।
केंद्रीयनिवासनगरीयविकासमन्त्री मनोहरलाल अवदत् यत् प्रणबमुखर्जी वरिष्ठः जनप्रियः नेता आसीत्। सार्वजनिकजीवने शुचिता पारदर्शिता स्पष्टवादिता च तस्य प्रतिमा आसीत्। राजनीति माध्यमेन तेन कृतं राष्ट्रसेवनं सर्वदा भाविनीसन्ततिं प्रेरयिष्यति।
केंद्रीयकृषिमन्त्री शिवराजसिंहचौहानः अवदत् यत् प्रणबमुखर्जी सादगी शुचिता कर्तव्यनिष्ठा च इत्यस्य प्रतीकः आसीत्। तस्य जीवनम् राष्ट्रसमाजयोः उन्नतेः निमित्तं समर्पितम् च।
केंद्रीयकानूनन्यायमन्त्री अर्जुनराममेघवालः अपि तम् स्मृत्वा अवदत् यत् सार्वजनिकजीवने यः शुचिता पारदर्शिता स्पष्टवादिता च ध्येयम् आसीत् तत् प्रणबमुखर्जी एव। तस्य जीवनम् भाविनीसन्ततेः आदर्शः मार्गदर्शनस्य स्रोतं च।
मध्यक्षप्रदेशस्य मुख्यमन्त्री डॉ मोहनयादवः अवदत् यत् प्रणबमुखर्जी देशविकासे आर्थिकसुधारप्रवर्तनस्य च कार्ये नित्यस्मरणीयः। तस्य व्यक्तित्वं नीति-निर्माणशक्ति च प्रेरणास्रोतः।
राजस्थानस्य मुख्यमन्त्री भजनलालशर्मा अवदत् यत् प्रणबमुखर्जिणः दूरदर्शिता संवैधानिकमूल्यानां निष्ठा राष्ट्रहितनिर्णयाः च अत्यन्तं स्मरणीयाः। तस्य अमिटछवि देशस्य लोकतान्त्रिकइतिहासे दृश्यते।
हरियाणायाः मुख्यमन्त्री नायबसिंहसैनी अवदत् यत् प्रणबमुखर्जी सम्पूर्णजीवनं लोकतान्त्रिकमूल्यानां प्रति अडिगनिष्ठया राष्ट्रसेवया च युक्तम्।
उत्तराखण्डस्य मुख्यमन्त्री पुष्करसिंहधामी अवदत् यत् तस्य जीवनम् राष्ट्रसमाजयोः प्रति समर्पितम्। जनसेवायाः प्रशासनिकोत्कृष्टतायाश्च नूतनपरिभाषा तेन प्रदत्ता।
केंद्रीयखाद्यप्रसंस्करणमन्त्री चिरागपासवानः अवदत् यत् तस्य जीवनम् तस्य निर्णयाश्च राष्ट्रस्य प्रशासनस्य च आदर्शरूपेण स्थिताः।
प्रणबमुखर्जेः व्यक्तित्वम् कृतित्वम् च
प्रणबमुखर्जेः जन्म ११ दिसंबर १९३५ तमे दिने पश्चिमबङ्गस्य मिराति नगरमध्ये जातम्। तस्य पितरौ कामदाकिङ्करमुखर्जी स्वातन्त्र्यसङ्ग्रामे सक्रियौ आस्ताम् स्वतंत्रताप्राप्तेः अनन्तरं च पश्चिमबङ्गविधानसभायां सदस्यौ जातौ।
प्रणबमुखर्जी सूरीविद्यासागरकालेज् कलकत्ताविश्वविद्यालये च इतिहासं राजनीति-शास्त्रं विधिशास्त्रं च अघटयत्। सः १९६३ तमे वर्षे अध्यापककार्यं प्रारब्धवान् बंगाली मासिकसाप्ताहिकपत्रिकासु सम्पादकपदं च अलभत।
१९६९ तमे वर्षे प्रथमवारं राज्यसभायाः निर्वाचनं जित्वा सार्वजनिकजीवने प्रवेशः अभवत्। इन्दिरागान्धिनः मार्गदर्शनात् १९७३ तः आरभ्य सः मन्त्रिमण्डले बहूनि उत्तरदायित्वानि अस्थापयत् १९८२ तमे वर्षे च वित्तमन्त्री अभवत्।
ततः परं राजीवगान्धेयः प्रधानमन्त्रित्वकाले राजनीतिकपरिवर्तनम् अभवत् किन्तु १९८९ तमे वर्षपर्यन्तं कांग्रेसदले पुनः सक्रियतां धारयामास।
वाणिज्य विदेश रक्षा वित्त इत्यादिषु मंत्रालयेषु सः महत्वपूर्णपदानि अलभत। राज्यसभायां लोकसभायां च कांग्रेसदले नेतृत्त्वं वहत्। सः एशियाईविकासबैंक् अफ्रीकीविकासबैंक् अंतरराष्ट्रीयमुद्राकोषः विश्वबैंकश्च इत्यादिषु संस्थासु भारतस्य प्रतिनिधिः आसीत्।
२०१२ तमे वर्षे तं कांग्रेसदले राष्ट्रपतिपदस्य उम्मीदवारं कृत्वा सुलभतया तेन विजयम् अलभत। राष्ट्रपतिः रूपेण सः सक्रियं संतुलितं च कार्यं कृतवान्।
सः बियॉन्ड सर्वाइवल चैलेंजेस बिफोर द नेशन इत्यादीनाम् पुस्तकम् अपि लेखकः आसीत्। २०१९ तमे वर्षे तं भारतरत्नेन सम्मनितम्। ३१ अगस्त २०२० तमे दिने दिल्लीमध्ये तस्य देहान्तः अभवत्।
---------------
हिन्दुस्थान समाचार