Enter your Email Address to subscribe to our newsletters
नवदेहली, १८ दिसम्बरमासः (हि.स.)। केंद्रीयः वनं पर्यावरणमन्त्री भूपेन्द्रयादवः गुरुवासरे उक्तवान् यत् नीलकण्ठः (इण्डियन् रोलर्) अन्ये च वन्यपक्षिणः रक्षितुं विशेषः प्रजाति-आधारितः योजना नास्ति। पक्षिणः वन्यजीवसंरक्षणनियमस्य अनुसूची-I तथा अनुसूची-II मध्ये रक्षिताः सन्ति। सर्वकारः आखेटनिरोधनं च तेषां निवासस्थानं रक्षणं च इत्यादिकं सामान्यं उपायं कुर्वन्ति, किन्तु एका पक्षिणः विशेषः योजना न निर्मितः।
भूपेन्द्रः यादवः राज्यसभा मध्ये भाजपासदस्यस्य के. लक्ष्मण द्वारा नीलकण्ठपक्षिणः संरक्षणं सम्बन्धि प्रश्ने उत्तरं दत्तवान्। लक्ष्मणः उक्तवान् यत् नीलकण्ठः तेलंगाणा, कर्नाटका, ओडिशाप्रदेशानां राज्यपक्षिणः अस्ति, किन्तु अन्धविश्वासात् संकटः वर्तते। तस्य संरक्षणाय दृढाः उपायाः करणीयाः।
मन्त्री यादवः अवदत् यत् वन्यजीवनिवासस्थानस्य रक्षणस्य प्रमुखः कर्तव्यः राज्यसर्वकारेषु तथा केन्द्रशासितप्रदेशेषु अस्ति। दे-स्तरे बाघः, हिमशार्दूलः, डॉल्फिनः च प्रमुखवन्यजीवाः गण्यन्ते, अन्ये प्राणिनः पक्षिणः च राज्यस्तरे गण्यन्ते। वन्यजीवसंरक्षणाधिनियम, 1972 अनुसार अनुसूची-I तथा II मध्ये सम्मिलित प्राणिनः पक्षिणः च आखेटात् निषिद्धाः। इण्डियन् रोलर् (नीलकण्ठः) अपि अनुसूची-II मध्ये सम्मिलितः अस्ति, अतः विधिसुरक्षा प्राप्ता अस्ति।
सः अवदत् यत् सर्वकारः वन्यजीवपक्षिणः संरक्षणाय अनेकानि उपायानि आयोजयति, यत्र राष्ट्रियोद्यानानि, वन्यजीवाभयारण्याणि, संरक्षण-क्षेत्राणि, सामुदायिकक्षेत्राणि जालानि निर्मीतानि। अतीव संकटग्रस्त २४ प्रजातीनां संरक्षणाय विशेषाः पुनर्प्राप्तिकार्यक्रमाः चलन्ति। प्रोजेक्ट् टाइगर्, प्रोजेक्ट् एलीफेन्ट्, प्रोजेक्ट् लायन्, प्रोजेक्ट् स्नो-लेपर्ड्, प्रोजेक्ट् डॉल्फिन्, प्रोजेक्ट् चीता, प्रोजेक्ट् ग्रेट् इण्डियन् बस्टर्ड् इत्यादयः विशेषाः कार्यक्रमाः प्रचलन्ति। सर्वकारस्य लक्ष्यं वन्यजीवसुरक्षा, जैवविविधतासंरक्षणं च, तत्र स्थानीयसमुदायान् संरक्षणकर्मेषु संलग्नयितुं च अस्ति।
उल्लेखनीयं यत् कतिपयराज्येषु मान्यता अस्ति यत् दशहरादिने नीलकण्ठस्य दर्शनं कृत्वा पापानां नाशः भवति। तथा एव मन्यते यदि कश्चन नीलकण्ठदर्शनं कृत्वा मनोकामनां करोत्, तदा पक्षिणः तां मनोकामनां कैलाशपर्वते विराजमानस्य नीलकण्ठभगवतः शिवस्य समीपे वहति तथा सः निश्चयेन पूरयति। अतः, अस्य अन्धविश्वासात् जनाः तं पक्षिणं पकर्तुम् उत्सुकाः सन्ति, यस्मात् पक्षिणः मृत्युम् अपि प्राप्नोति। एतेन अन्धविश्वासेन नीलकण्ठपक्षिणः संख्या घटति।
हिन्दुस्थान समाचार / Dheeraj Maithani