Enter your Email Address to subscribe to our newsletters
१९८४ तमे वर्षे अद्यैव दिने भोपालनगर्यां स्थिते यूनियन् कार्बाइड् इण्डिया लिमिटेड्-नाम्नि कीटनाशक-सम्भृतौ संयन्त्रे मिथाइल्-आइसोसाइनिट् (एम.आई.सी.) इति विषगैसस्य निर्गमनात् इतिहासस्य अत्यन्तं भीषणेषु औद्योगिक-दुर्घटनासु एका महती त्रासदी सम्पन्ना। अर्धरात्रे अनन्तरं जातस्य अस्य विषगैस-रिसावस्य प्रभावेन अल्पसमये एव समग्रं नगरं भीत्याक्रान्तं जातम्।
अधिकृतानुमानानुसारं न्यूनातिन्यूनं त्रिसहस्रं जनाः निधनं प्राप्तवन्तः, सहस्रशः जनाः गभीररूपेण आहताः अभवन्। विषगैसस्य संस्पर्शात् सहस्रशः जनाः दीर्घकालिक-विकलाङ्गतां, नेत्ररोगान्, फुफ्फुस-मेदोरोगान्, तन्त्रिकविकारांश्च आस्वद्य आजीवनं व्यथाम् अनुभूतवन्तः।
आपदः अविलम्बेनैव जातायाम् चिकित्सालयेषु महती अफरातफरी आसीत्, नगरस्य बहुषु भागेषु जनजीवनं ठप्पं जातम्। राहत-उद्धार-कार्याणि बहून् दिवसान् यावत् निरन्तरं प्रवृत्तानि। अस्याः घटनायाः कारणेन केवलं भारतस्य न, अपि तु विश्वस्य औद्योगिक-सुरक्षा-मानकानां कॉर्पोरेट्-उत्तरदायित्वस्य च विषये गभीराः प्रश्नाः समुत्थिताः। भोपालगैस-त्रासदी अद्यापि मानवजातये अत्यन्तं दारुणा औद्योगिक-दुर्घटना इति परिगण्यते।
महत्त्वपूर्ण-घटनाचक्रः
१७९० – लॉर्ड् कार्नवालिस् आपराधिक-प्रकरणेषु न्यायाधिकारं मुर्शिदाबाद्-नवाबात् अपहृत्य स्वहस्तगतं कृत्वा सदर्-निजामत्-अदालतं कोलकातानगरं प्रति स्थानान्तरितवान्।
१७९६ – बाजीराव-द्वितीयः मराठ-साम्राज्यस्य पेशवा नियुक्तः। स एव अन्तिमः पेशवा आसीत्।
१८२४ – आङ्ग्लेन मद्रास-मुम्बैः कुमुक-सेनां आनयित्वा कित्तूर-दुर्गं परिववृतम्।
१८२८ – एण्ट्रयू जैक्सन् अमेरिका-देशस्य सप्तमः राष्ट्रपति अभवत्।
१८२९ – वायसराय् लॉर्ड् विलियम् बैंटिक् भारतदेशे सती-प्रथायाः निषेधं प्राकाशयत्।
१९१० – फ्रांसीसी-भौतिकशास्त्रिणा जॉर्जेस् क्लाउड्-नाम्ना विकसितः नियोनदीपः प्रथमवारं पेरिस्-मोटर्-शो मध्ये प्रदर्शितः।
१९१२ – तुर्की–बुल्गारिया–सर्बिया–यूनान–मोन्टेनेग्रो राष्ट्रैः युद्धविरामः कृतः।
१९४८ – पूर्व-चीनसागरे शरणार्थी-नौकायां जातस्य विस्फोटस्य फलरूपेण ११०० जनानां मृत्युर्भूत।
१९५९ – भारत–नेपाल-देशाभ्यां गण्डक्-परियोजना (सिंचने विद्युत् च) विषयकः करारः हस्ताक्षरितः।
१९६७ – भारतस्य प्रथमं रोहिणी (RH-75) रॉकेट् थुम्बातः प्रक्षिप्तम्।
१९६७ – इण्डोनेशियादेशस्य पूर्व-राष्ट्रपति सुकर्णो गृहबन्धने स्थाप्यन्ते।
१९७१ – भारत–पाकिस्तानयोः युद्धारम्भे देशे आपत्कालः प्रख्यापितः।
१९७५ – लाओस् गणराज्य-रूपेण उद्घोषितम्।
१९८४ – भोपालस्थित-यूनियन् कार्बाइड्-कारखान्यात् विषगैसस्य रिसावेन त्रिसहस्रं जनाः मृत्युम्, सहस्रशः विकलाङ्गतां प्राप्नुवन्।
१९८९ – रूस-राष्ट्रपतिः मिखाइल् गोर्वाच्योव् तथा अमेरिका-राष्ट्रपतिः जॉर्ज् बुश् शीतयुद्धस्य समाप्तिं घोषितवन्तौ।
१९९४ – तैवान्-देशे प्रथमः स्वतंत्रः स्थानीय-निर्वाचनम् सम्पन्नम्।
१९९९ – प्रसिद्धः गिटारवादकः चार्ली ली बर्ड् निधनम्।
चेचेन्या-छापामारैः २५० रूसीसैनिकाः हताः।
२००० – मेक्सिको-देशे विसेन्टे फॉक्स् राष्ट्रपतिर् निर्वाचितः।
२००१ – गाजा-प्रदेशे इज़रायलस्य आक्रमणे यासिर् अराफातस्य हेलीकॉप्टरः नष्टः।
२००२ – यू.एन.ई.पी. संस्था भारतं सहितं सप्तसु उष्णदेशीयेषु राष्ट्रेषु जैवविविधता-अध्ययनार्थं २६ मिलियन् डॉलर्स् वितरितवती।
२००४ – पुर्तगालस्य सर्वोच्चन्यायालयेन मोनिका-नामिकायाः अर्जी अस्वीकृता।
२००४ – इराक्-प्रदेशे पुलिस्-थानानां उपरि हमले ३० जनाः हताः।
२००४ – भारत–पाकिस्तानयोः मध्ये ४० वर्षाणां अनन्तरं मुनाबाव–खोखरापार् रेल्-संपर्कः पुनर्बहालितः।
२००८ – २३ नवम्बरस्य मुम्बई-आतङ्क-घटनायाः अनन्तरं महाराष्ट्र-मुख्यमंत्री विलासरावदेशमुखः पदत्यागं कृतवान्।
२०१२ – फिलिपीन्स्-देशे ‘भूफा’ नामक-तूफानेन ४७५ जनाः मृताः।
जन्मानि
१८८२ – नन्दलालबोसः, विख्यातः चित्रकारः।
१८८४ – राजेन्द्रप्रसादः, भारतस्य प्रथमः राष्ट्रपति।
१८८८ – रमेशचन्द्र-मजूमदारः, प्रख्यात इतिहासकारः।
१८८९ – खुदीरामबोसः, स्वतंत्रता-सेनानी।
१९१३ – शिवनारायण-श्रिवास्तवः, हिन्दी-साहित्यस्य मननशीलः रचनाकारः।
१९३७ – विनोदबिहारीवर्मा, भाषाविद्।
१९५७ – रमाशङ्कर-यादव ‘विद्रोही’, जनकविः।
१९७३ – अरूपबसकः, राष्ट्रिय-टेबल्-टेनिस्-प्रशिक्षकः।
१९८२ – मितालीराजा, प्रथमभारतीया या टेस्ट्-क्रिकेटे द्विशतकम् अचिनोत्।
१९०३ – यशपालः, प्रख्यातः कथाकारः।
निधनानि
१९७१ – लान्स्-नायक् अल्बर्ट् एक्का, परमवीरचक्र-पुरस्कृतः वीरः।
१९७९ – मेजर् ध्यानचन्दः, ख्याति-प्राप्तः हॉकी-खिलाड़ी।
१९८२ – विष्णुदेवः, ज्ञानपीठ-पुरस्कारप्राप्तः बाङ्ग्ला-साहित्यकारः।
२०११ – देवआनन्दः, विख्यातः चलचित्र-अभिनेता-निर्माता च।
२०२० – धर्मपालगुलाटी, एम्.डी.एच्-मसाला-समुच्चयस्य स्वामी।
महत्त्वपूर्ण-दिवसाः
– भोपालगैस-त्रासदी-दिवसः।
– विश्व-विकलाङ्ग-दिवसः।
-------------------
हिन्दुस्थान समाचार / अंशु गुप्ता