Enter your Email Address to subscribe to our newsletters
सन् १९११ भारतीय-इतिहासे अत्यन्तं महत्त्वपूर्णं वर्षम् आसीत्। अस्मिन्नेव वर्षे भारतीय-राष्ट्रीय-काङ्ग्रेसस्य कलकत्ता-नगरस्थे (अधुना कोलकाता) अधिवेशने ‘जन-गण-मन’ इत्यस्य प्रथमं सार्वजनिकरूपेण गायनं कृतम्। एतत् गीतं महाकविना, दार्शनिकेन, नोबेल-पुरस्कार-विजेता च रवीन्द्रनाथ-ठाकुर-महाभागेन रचितम् आसीत्। तस्मिन् काले भारतदेशः ब्रिटिश-शासनस्य अधीनः आसीत् तथा स्वाधीनता-आन्दोलनं तीव्रगत्या अग्रे प्रवर्धमानम् आसीत्। एतादृशे परिवेशे ‘जन-गण-मन’ इत्यस्य गायनं भारतीयानां कृते आत्मगौरवस्य, एकतायाः तथा राष्ट्रिय-चेतनायाः प्रतीकरूपेण प्रकटितम्।
अस्मिन् गीते भारतस्य विविधतायां एकतायाः भावना, विभिन्न-प्रान्तानां, भाषाणां तथा संस्कृतीनां सुन्दरः समन्वयः स्पष्टतया दृश्यते। काङ्ग्रेस-अधिवेशने अस्य गीतस्य गायनं स्वाधीनता-सैनिकानां तथा प्रतिनिधीनां मनसि देशप्रेमस्य तथा समर्पण-भावनायाः सञ्चारकं अभवत्। अनन्तरं २४ जनवरी १९५० तमे दिने ‘जन-गण-मन’ आधिकारिकरूपेण भारतस्य राष्ट्रगानं घोषितम्। अद्यापि एतत् गीतं देशवासिनः एकत्रीकृत्य राष्ट्रस्य प्रति कर्तव्य-पालनाय प्रेरयति।
रवीन्द्रनाथ-ठाकुर-महाभागेन एतत् गीतं बाङ्ग्ला-भाषायां ‘भारत-भाग्य-विधाता’ इति नाम्ना लिखितम्। अस्य गीतस्य स्वरबद्धीकरणं तस्य भान्ज्या सरला-देवी-चौधराणी-महाभागया कृतं तथा मञ्चात् सार्वजनिकरूपेण गायनं कृतम्। एतत् गीतं भारतस्य विभिन्न-प्रान्तानां, नदीनां, पर्वतानां तथा संस्कृतीनां महोत्सवरूपेण आसीत्। महात्मा-गान्धी-महाभागेन अपि एतत् गीतं श्रुत्वा तस्य प्रशंसा कृता तथा राष्ट्रिय-एकतायाः प्रतीकरूपेण तद् वर्णितम्।
महत्त्वपूर्णः घटनाचक्रः
१८६१ – कलकत्ता-नगरे (अधुना कोलकाता) प्रथमवारं चायायाः सार्वजनिक-नीलामी सम्पन्ना।
१९११ – भारतीय-राष्ट्रीय-काङ्ग्रेसस्य कलकत्ता-अधिवेशने ‘जन-गण-मन’ इत्यस्य प्रथमं गायनम्।
१९३४ – पर्सिया-देशस्य शाहेन पर्सिया-देशस्य नाम परिवर्तनं कृत्वा ‘ईरान’ इति घोषितम्।
१९३९ – तुर्की-देशे भू-कम्पेन प्रायः चत्वारिंशत्-सहस्रं जनाः मृताः।
१९४५ – वैश्विक-अर्थव्यवस्थायाः सुदृढीकरणाय विश्व-बैंकस्य स्थापना।
१९४५ – २९ सदस्य-देशैः सह अन्तरराष्ट्रीय-मुद्रा-कोषस्य स्थापना।
१९६० – फ्रांस-देशेन परमाणु-परीक्षणं कृतम्।
१९६१ – बेल्जियम-काङ्गो-देशयोः राजनयिक-सम्बन्धानां पुनः स्थापना।
१९७२ – उत्तर-कोरिया-देशे नवीनं संविधानं प्रवृत्तम्।
१९७५ – झारखण्ड-राज्यस्य धनबाद-जिलास्थे चासनाला-कोयला-खदान-दुर्घटनायां ३७२ जनानां मृत्युः।
१९७९ – अफगानिस्तान-देशे राजनैतिक-परिवर्तनं तथा हफीजुल्लाह-अमीनस्य सैनिक-क्रान्तौ हत्या।
१९७९ – सोवियत-सेनया अफगानिस्तान-देशे आक्रमणं कृतम्।
१९८५ – यूरोप-महाद्वीपे विएना-रोम-विमानपत्तनयोः चरमपन्थिभिः कृतयोः आक्रमणयोः १६ जनाः मृताः, शताधिकाः घायलाः।
२००० – आस्ट्रेलिया-देशे विवाह-पूर्व-सम्बन्धानां कानूनी-मान्यता।
२००१ – भारत-पाकिस्तान-युद्ध-निवारणाय संयुक्त-राज्य-अमेरिका-रूस-देशयोः सक्रियता।
२००१ – लश्कर-ए-तोइबा-संस्थया अब्दुल-वाहिद-कश्मीरी-महाभागः नवीन-प्रमुखरूपेण नियुक्तः।
२००१ – संयुक्त-राष्ट्र-संघेन पाकिस्तानी-आतङ्कवादी-संस्था ‘उम्मा-ए-तामीर-ए-बो’ इत्यस्य खातानां सील-आदेशः।
२००२ – ‘ईव’ इति नाम्ना प्रथमः मानव-क्लोनः संयुक्त-राज्य-अमेरिकायां जातः।
२००४ – भारत-क्रिकेट-दलेन तृतीये अन्तिमे एकदिवसीय-क्रीडायां बाङ्ग्लादेशं पराजित्य २–१ अङ्केन श्रृङ्खला-विजयः।
२००७ – रावलपिण्डी-समीपे पाकिस्तान-देशस्य पूर्व-प्रधानमन्त्री बेनजीर-भुट्टो-महाभागायाः गोली-प्रहारद्वारा हत्या।
२००८ – वी. शान्ताराम-पुरस्कार-समारोहे ‘तारे ज़मीं पर’ इति चित्रपटाय सर्वश्रेष्ठ-चित्रपट-पुरस्कारः।
२००८ – ‘आशा एण्ड कम्पनी’ इत्यस्य नाम लिम्का-बुक-ऑफ-रिकार्ड्स मध्ये अंकितम्।
जन्म
१७९७ – गालिबः – उर्दू-फारसी-भाषयोः प्रख्यातः कविः।
१८९५ – उज्ज्वल-सिंहः – पंजाब-प्रदेशस्य प्रमुखः सिक्ख-कार्यकर्ता।
१९२७ – नित्यानन्द-स्वामी – उत्तराखण्ड-राज्यस्य प्रथमः मुख्यमन्त्री।
१९४२ – लान्स-नायक-अल्बर्ट-एक्का – परमवीर-चक्र-सम्मानितः भारतीय-सैनिकः।
१९६५ – सलमानखानः – बॉलीवुडचित्रपट-अभिनेता।
१९८७ – गिरिजा-ओक – हिन्दी-मराठी-कन्नड-चित्रपटेषु कार्यरतः भारतीय-अभिनेत्री।
१९९३ – नितीशराणा – भारतीयक्रिकेट-क्रीडकः।
निधनम्
१९९४ – मैरेम्बम-कोइरंग-सिंहः – मणिपुर-राज्यस्य प्रथमः मुख्यमन्त्री।
१९९८ – वांगकान-धांगः – चीन-देशस्य परमाणु-कार्यक्रमस्य जनकः।
२०१३ – फारुख-शेखः – बॉलीवुड-चित्रपट-जगतः प्रसिद्धः अभिनेता।
२०२० – सुनीलकोठारी – प्रसिद्धः भारतीयनृत्यइतिहासकारः, विद्वान्, समालोचकश्च।
------------------
हिन्दुस्थान समाचार / अंशु गुप्ता