-५२ जनपदेषु सघनपरीक्षा, १६१ संस्थासु एफआईआर्, ३६ जनपदेषु अवैध-डायवर्जन इत्यस्य उद्घाटनम् – कोडीन्-कफ्-सिरपौषधस्य गैर-चिकित्सीय-उपयोगः सिद्धः, ७०० कोट्यधिकस्य सन्दिग्ध-आपूर्तिः परीक्षाव्यवहारे – मुख्यमन्त्रिणः निर्देशेन प्रादेशिक-अभियानम् आरब्धम्, एनडीपीएस् तथा बीएनएस्-अधिनियमद्वयस्य अन्तर्गतं कठोरा वैधानिक-कार्यवाही कृता

लखनऊ, 29 दिसंबरमासः (हि.स.)।

योगीसत्ताद्वारा गत अष्टानव-वार्षिकावधौ अवैधनशेविरुद्धं कठोरतमा कार्रवाई कृता अस्ति। मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथेन खाद्यसुरक्षा-औषधप्रशासनं (एफएसडीए) प्रति आदेशाः दत्ताः यत् कोडीनयुक्त-श्लेष्मनाशक-चूर्णरस (कफसिरप) तथा एनडीपीएस्-श्रेण्याः औषधीः इत्येतासां अवैधभण्डारण-क्रय-विक्रय-वितरण-अवैधविचलनस्य (डायवर्जन) विरुद्धं प्रभावी नियन्त्रणार्थं अभियानं चालयेत्। एतस्मिन् विषयि त्रैमासपूर्वं अभियानम् आरब्धम्।

अनेकस्वेषु प्रदेशेषु विवेचना कृता साक्ष्याणि च संग्रहितानि। उत्तरप्रदेशसरकारस्य प्रवक्त्रा सोमवारे उक्तं यत् विभागेन कोडीनयुक्तकफसिरपस्य अवैधडायवर्जनं प्रति राष्ट्रस्य विशालतमं क्रैक्डाउन् आरभमानात् पूर्वं आन्तरिकतया गहनं परीक्षणम् आरब्धम्। तस्मिन् काले झारखण्ड-हरियाणा-हिमाचल-उत्तराखण्ड-प्रदेशेषु विवेचना कृता, उत्तरप्रदेशस्य सुपरस्टॉकिस्ट्-होलसेलर् च तेषां व्यावसायिकसम्बन्धानां साक्ष्याणि च सङ्गृहीतानि। अनन्तरं प्रदेशे क्रैक्डाउन् आरब्धम्, येन सिरपस्य अवैधडायवर्जनस्य परताः उद्घाटिताः। एफएसडीए-प्रतिवेदनस्य आधारेण पुलिस-एसटीएफ् च नशकसौदागरान् ग्रहीतुं कार्रवाईम् आरब्धवन्तौ। मुख्यमन्त्रिणः आदेशेन ये सिरपं नशरूपेण उपयुञ्जते तेषां विरुद्धं एनडीपीएस् तथा बीएनएस् अधिनियमयोः अन्तर्गतं अभियोगाः दत्ताः। इलाहाबाद-उच्चन्यायालयेन अपि एतत्सम्बन्धे एनडीपीएस्-अधिनियमेन अभियोजनं यथोचितं इति निर्दिश्य द्वाविंशतौ प्रकरणेषु अभियुक्तानां रिटयाचनाः निरस्ताः; अरेस्ट्-स्टे-सम्बद्धाः रिटयाचनाः अपि खण्डिताः।

एकोनपञ्चाशत् जनपदेषु 332-ाधिकानि थोकौषधिविक्रयप्रतिष्ठानानि परीक्षितानि। गतत्रिमासावधौ एफएसडीए द्वारा कोडीनयुक्तकफसिरप-एनडीपीएस्-औषधीनां अवैधभण्डारण-क्रय-विक्रय-वितरण-डायवर्जन-विषये 52 जनपदेषु निरीक्षणं कृतम्। प्राप्तैः अभिलेख-भौतिकसाक्ष्यैः आधृत्य 36 जनपदेषु 161 फर्म्-संचालकानां विरुद्धं बीएनएस्-एनडीपीएस् अधिनियमयोः सुसंगतधाराभिः प्रकरणानि दायरितानि। अवैधनशेन अर्जितसंपत्तेः जप्त्यर्थं जिलाधिकारिणः प्रति गैंग्स्टर्-अधिनियमेन कार्रवाई कर्तुं पत्राणि प्रेषितानि। मुख्यमन्त्रिणः आदेशेन एफएसडीए द्वारा कोडीनयुक्तकफसिरपस्य नशरूपेण तस्करीकर्तॄणां विरुद्धं कठोरकार्यवाही कृता या राष्ट्रे विशालतमा क्रैक्डाउन् आसीत्।

एफएसडीएस्य जालं सम्पूर्णं ग्रहीतम्। आयुक्तेन विषयस्य तह्-पर्यन्तं गन्तुं जनपदस्तरे अनेका दलाः निर्मिताः; तेषां पर्यवेक्षणाय मुख्यालये अपि एकदलम्। विविधदलानि गोपनीयरीत्या विभिन्नेषु प्रदेशेषु गत्वा साक्ष्याणि संगृहीतानि। दलैः केन्द्रीय-नार्कोटिक्स्-ब्यूरो, ग्वालियरात् कोडीन्-फॉस्फेट् कोटां उठानविवरणं च संगृहितम्। तथा हिमाचल-हरियाणा-उत्तराखण्डेषु कोडीनयुक्तकफसिरप-निर्मातृफर्म्-पर्यन्तं गत्वा निर्माण-वितरणसम्बद्धाः अभिलेखाः लब्धाः। अनन्तरं रांची-दिल्ली-लखनऊ-नगराणि दृष्ट्वा क्रय-विक्रयाभिलेखाः संगृहीताः। तस्मिन् अवसरे ज्ञातं यत् अधिकांशहोलसेलर्-समीपे स्टॉकागमनस्य सत्यापनं नास्ति, रिटेल-मेडिकल्स्टोर्स्-नाम्नि कोऽपि विक्रय-पत्रः न लब्धः; अपि तु दिल्ली-रांची-प्रदेशयोः सुपरस्टॉकिस्ट् तथा संबद्धेभ्यः केषुचित् चिन्हितहोलसेलर्-नाम्नि बिलिङ् कृत्वा सिरपेन सह एनडीपीएस्-श्रेण्याः औषधीनां समानान्तर-वितरण-शृङ्खला निर्मिता इति। कष्टेन विभागेन एतत् जालं पूर्णतः संयोज्य अवैधडायवर्जनस्य रहस्यं प्रकाशितम्।

वर्षे 2024–25 काले कफसिरपस्य आपूर्तिः चिकित्स्यावश्यकतां बहुगुणां अतिक्रान्ता। अनेकासु फर्म्सु विक्रयपत्राणि न प्रस्तुतानि; केषुचित् केवलं कागजाभिलेखेषु क्रय-विक्रयः दर्शितः। प्रस्तुतविवरणेषु अपि फुटकरप्रतिष्ठानानां प्रति कोडीनयुक्तकफसिरप-आपूर्तेः सत्यापनं नाभवत्; अतः आपूर्तिः अप्रमाणिता अभवत्। वर्षे 2024–25 प्रदेशे कोडीनयुक्तकफसिरपस्य आपूर्तिः चिकित्स्यावश्यकतां बहुगुणां अतिक्रान्ता। परीक्षायां एबॉट्-हेल्थ्-केयर्-निर्मितस्य फेन्सिडिल् नामकस्य 2.23 कोट्यधिकानि शीशीः, लेबोरेट्-फार्मास्यूटिकल्स्-निर्मितस्य एस्कॉफ् नामकस्य 73 लाखाधिकानि शीशीः तथा अन्यकम्पनीयाः निर्मितानां प्रायः 25 लाखशीशीपर्यन्तं आपूर्तिः दृष्टा या चिकित्स्योपयोगेन अप्रतिपादिता आसीत्।

पुलिस-एसटीएफ् इत्याभ्यां 85 अभियुक्ताः गृह्यन्ते। एफएसडीए द्वारा प्रतिवेदनं मुख्यमन्त्रिणे पुलिसे च प्रदत्तम्। तदाधारेण पुलिस-एसटीएफ् च 79 अभियोगान् दायरितवन्तौ; एतावता 85 अभियुक्तानां गिरफ्तारी कृता, कार्रवाई वर्तमानमपि प्रवर्तमानाऽस्ति। प्रकरणे गठिता एसआईटी अपि अन्वेषणं करोति।

लाइसेंसनप्रणालीं सख्तरूपेण करणस्य प्रस्तावः। मुख्यमन्त्रिणः आदेशेन एफएसडीए-मुख्यालयेन थोकौषधिविक्रय-licensing-प्रणालीं अधिकं सख्तां पारदर्शिकां कर्तुं शासनं प्रति प्रस्तावः प्रेषितः — यस्मिन् थोकप्रतिष्ठानानां जीओ-टैगिङ्, भण्डारणक्षमतायाः पुष्टि, फोटोग्राफ्स् इत्यादीनां प्रावधानं प्रस्तावितम्। प्रतिष्ठानस्य technical-person इत्यस्य अनुभवप्रमाणपत्रस्य ड्रग्-इन्स्पेक्टर्-द्वारा सत्यापनम् अपि प्रस्तावितम्। कोडीनयुक्तकफसिरपस्य निर्माण- bulk-supply-वितरण-निगरण-सम्बन्धि आवश्यकाः अधिसूचनाः दिशानिर्देशाश्च भारतसर्वकारात् निर्गन्तुं प्रस्तावः प्रेष्यते।

---------------

हिन्दुस्थान समाचार