— ग्रामिणानां डिजिटल-सशक्तीकरणं कुर्वन् जीविकोपार्जनवृत्तिदिवसः : जियो-फेन्सिंग् तथा ई-केवाईसी विषये विशेषः बलः।

खैरागढ:, 9 दिसम्बरमासः (हि.स.)। छत्तीसगढराज्यस्य खैरागढजनपदे स्थिते छुईखदानविकासखण्डे पंचायतग्रामीणविकासविभागस्य निर्देशानुसारं प्रत्येकमासस्य सप्तमे दिने मनरेगा-आधारित-जीविकोपार्जनवृत्ति-दिवसस्य आयोजनं क्रियते। अस्य विकासखण्डस्य सर्वासु १०७ ग्रामपञ्चायतेषु वनाञ्चलात् आरभ्य उद्यानपञ्चायतपर्यन्तं एते शिविराः आयोज्यन्ते।

एतेषु शिविरेषु महात्मागान्धीराष्ट्रीयग्रामीण-

जीविकोपार्जनवृत्तियोजनायाः (मनरेगा) सम्बन्धिनि निर्देशाः, कार्यप्रक्रियाः तथा श्रमिकाणां अधिकाराः विस्तरेण ग्रामिणेभ्यः तथा जॉब-कार्ड- इति आधारितेभ्यः अवगम्यन्ते। वृत्तिसहायकेन अवसर: एव मनरेगायां संधारितानि

सप्तपञ्जिकाः तथा कार्य/प्रकरणसञ्चिकाः प्रस्तूयन्ते। सह एव जॉब-कार्ड इत्यस्य प्रविष्टयः अद्यतनाः क्रियन्ते, येन प्रत्येकस्मै श्रमिकाय तथ्यपूर्णा तथा पारदर्शिनी सूचना प्राप्यते।

ग्रामिणेभ्यः नूतनपरिवारपञ्जीकरणस्य, जॉब-कार्ड इत्यस्मिन् सदस्यनाम्ना योजना, अपूर्ण-आवासपूर्णतायाः, मातृत्ववृत्तेः, क्षतिपूर्तेः तथा विविधलाभानां विषये सुस्पष्टा सूचना प्रदीयते।

छुईखदानविकासखण्डस्य अधिकारिणः मङ्गलवासरे अवेदयन् यत् अस्मिन् वर्षे जीविकोपार्जनवृत्तिदिवसस्य विशेष-उपक्रमरूपेण क्यू-आर-कोड-आधारिता सूचना-प्रणाली संयोजिता अस्ति। इदानीं कश्चन अपि जनः स्वीयदूरभाष्या क्यू-आर-कोड स्कैन् कृत्वा मनरेगायोजनासम्बद्धां सम्पूर्णां सूचनां यथा पूर्ववर्षाणां श्रमिक-बजटम्, अनुमोदितानि कार्याणि, व्ययः, लागतः, प्रगति: च—एकत्र अवलोकयितुं शक्नोति। एषा व्यवस्था न केवलं सूचनां सुलभां करोति, अपि तु योजनाक्रियान्वयने पारदर्शिताम् अपि दृढीकरोति।

जीविकोपार्जनवृत्तिदिवसेन केवलं सूचना एव न दीयते, अपितु ग्रामिणाः आजीविका-उन्नयनदिशायामपि प्रेर्यन्ते। ‘प्रोजेक्ट् उन्नति २.०’ अन्तर्गतं राजमिस्त्रीसहिता विविधं तकनीकीप्रशिक्षणं प्रदीयते, येन ग्रामिणाः आत्मनिर्भराः भवेयुः तथा मनरेगाश्रमिकात् कुशलश्रमिकरूपेण अग्रे प्रसरितुं शक्नुवन्ति। एतेन सह एव आजीविका-डबरीनिर्माणस्य महत् लक्ष्यं निश्चितं कृतम्, येन कृषकाः मत्स्यपालनम् तथा पूरककृषिकार्येभ्यः अतिरिक्त-आयम् अर्जयितुं शक्नुवन्ति।

वित्तीयवर्षे २०२६–२७ कृते श्रमिक-बजट इत्यस्य निर्माणं ‘युक्तधारा’ माध्यमेन सम्पन्नं जातम्। परिसंपत्तीनां जियो-टैगिंग्-कार्यं अधुना जियो-फेन्सिंग्-प्रविध्या कार्यान्वितं भविष्यति, सह एव ई-केवाईसी-प्रणाल्याः महत्त्वे विस्तरेण ग्रामिणेभ्यः अवगम्यते। नियमितरूपेण आयोज्यमानः अयं वृत्तिदिवसः ग्रामिणानां सहभागितावर्धने, तान् योजनाभिः प्रत्यक्षं संयोजने तथा सतत-आर्थिकसबलीकरणदिशायां एकप्रभावी उधारणरूपेण उद्भवति।

---

हिन्दुस्थान समाचार / Dheeraj Maithani