अस्माकं मन्त्रः — “ग्रामं गच्छामः, देशो गच्छति। यदा ग्रामः सशक्तः भविष्यति, तदैव देशः सशक्तः भविष्यति।”

भोपालम्, 17 दिसंबरमासः (हि.स.)। मध्यप्रदेशस्य पञ्चायतं च ग्रामविकासं च श्रमविभागस्य मन्त्रिणा प्रह्लादेन पाटलेन बुधवासरे विधानसभायाः विशेषसत्रे उक्तम् – यत् प्रदेशस्य सर्वकारः मुख्यमन्त्रिणा डॉ. मोहन यादवेन नेतृत्वेन ग्रामविकासं स्वस्य परमोपादेयत्वेन गृहीतवान्। श्रद्धेयः अटलः जी ग्रामविकासस्य चिन्तने ग्रामं, दरिद्रं, कृषकं च केन्द्रे स्थापयन् आसीत्। ते प्रधानमन्त्री ग्रामपथ योजना (PMGSY) इव आधारभूतसंरचनात्मकानि प्रकल्पानि, पञ्चायत्-सशक्तिकरणं, स्थानीयसंसाधनानां च उपयोगं प्रवर्तयन् ग्राम-आर्थिकव्यवस्थां दृढां कर्तुम्, रोजगारवृद्धिं कर्तुम्, नगराणि प्रति पलायनं च निराकर्तुम् प्रयत्नवन्तः। तस्मिन् सह समग्रं, समुदाय-केंद्रितं, पर्यावरण-अनुकूलं च दृष्टिकोणं विकासाय उपदिश्यते स्म। मध्यप्रदेशे अपि तस्मिन् दिशायां क्रियाः संपद्यन्ते।

मन्त्रि श्रीः पाटलेन स्ववक्तृवृत्तान्ते उक्तम् – प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी उक्तवन्तः “अस्माकं मन्त्रः – ‘ग्रामं सञ्चरति, राष्ट्रं सञ्चरति। यदा ग्रामं सशक्तं भविष्यति, तदा राष्ट्रं सशक्तं भविष्यति।’” एषः ग्राम-सशक्तिकरणस्य राष्ट्रविकासे च प्रत्यक्षसंबन्धं स्थापयति। अनेन विचारेण, मुख्यमन्त्रिणः डॉ. यादवस्य प्रेरणया, निर्वाचितानां जनप्रतिनिधीनां प्रत्यक्षसंवादः प्राथमिकता दत्तः। अस्मिन्गते, आत्मनिर्भरः पञ्चायत् एवं समृद्धः मध्यप्रदेशः इति विषयस्य केन्द्रेण 23, 24, 25 जुलाई, 2024 तिथिषु भोपालमध्ये त्रिदिवसीय-सम्मेलनं आयोज्य सर्वजिला-पञ्चायत्-सभापतयः, उपसभापतयः, जनपद-पञ्चायत्-सभापतयः, उपसभापतयः च, सह ग्रामपञ्चायतेषु चिन्हित-सारिण्यां सरपञ्चाः, सर्वे प्रमुखकार्यपालनाधिकारी च सम्मिलित्वा अनुभवाः समस्या च विस्तरेण चर्चिताः।

अस्मिन्सत्रे 24, 25, 26 नवम्बर, 2025 तिथिषु पुनः सम्मलेनं आयोज्य सरपञ्चाः, सचिवाः, ग्राम-रोजगार-सहायकरसंघस्य पदाधिकारी च आमंत्रिताः। चर्चायाः उत्स्फूर्त-सूचनानां क्रियान्वयने आवश्यकं कर्म वर्तमानम्। पञ्च-सरपञ्च-सम्मेलनानि जिलासु आयोज्य सरपञ्चाः, पञ्चाः च प्रत्यक्षसंवादं प्राप्तवन्तः। अनुसूचितजातीय-कुटुम्बानां रोजगारदाने मध्यप्रदेशः देशे प्रथमस्थानम्।पञ्चायत् एवं ग्रामविकास-मन्त्रि पाटलेन उक्तम् – अस्माकं सर्वकारः पञ्चायत्-व्यवस्थां दृढतरां कर्तुं संकल्पितः। विगतवर्षयोः ग्रामविकासे कृतानि कार्याणि एतेषां प्रकटितानि।

सर्वेषु ग्रामपञ्चायतेषु स्व-व्यवस्थितं कार्यालय-भवनम्। एते हेतु 2472 अटलग्रामसेवासदनानि (ग्रामपञ्चायत् भवनानि) निर्माणाय ₹922.20 कोटिः स्वीकृतम्।

जनपद-पञ्चायत् कार्यालयस्य सुधाराय 106 अटलसुशासन भवनानि निर्माणाय ₹557.08 कोटिः स्वीकृतम्।

पञ्च जिलापञ्चायत् भवनानि निर्माणाय ₹49.98 कोटिः स्वीकृतम्।

ग्रामस्य सामुदायिक-आवश्यकताः पूर्तये 3755 सामुदायिक भवनानि निर्मितानि।

माँ नर्मदा – प्रदेशाय जीवनप्रदायिनी। परिक्रमा पथस्य सुगमतायै 19 आश्रयस्थलानि निर्माणार्थ ₹10.34 कोटिः स्वीकृतम्। 231 आश्रयस्थलानि चिन्हितानि, पौधरोपणाय च फेंसिंगार्थ ₹7.46 कोटिः स्वीकृतम्। नदीनां उद्गम-स्थलेषु 106 स्थलेषु स्थानीयजनसंघेन संवादः, 89 उद्गमेषु पौधरोपणाय दोलायै स्वीकृतम्।

ऐतिहासिक पर्यटन-क्षेत्रे तामिया एवं भीमबेटका, विकासाय मध्यप्रदेश पर्यटन विकास निगम ₹2 कोटिः स्वीकृतम्।

मार्ग-सेतुनिर्माणः

पीएमजीएसवाई फेस 1,2,3 – 913 कि.मी. मार्गाः, 305 सेतवः।

प्रधानमन्त्री जनमन – 236 कि.मी. मार्गाः।

मुख्यमंत्री मजरा टोला योजना – 20,600 बसाहटाः चिन्हिताः।

क्षतिग्रस्त सेतु-पुनर्निर्माण – 1,766 संरचनाः।

पीएमजीएसवाई फेस 4 – 10,602 बसाहटाः चिन्हिताः, 1,849 कि.मी. मार्गाः स्वीकृतिः प्रक्रियायां।

मनरेगा एवं उद्योगः

लक्षम् 15 कोटिः, 14.04 कोटिः मानवदिवसाः सृजिताः।

अनुसूचितजातीयपरिवारानां रोजगारदाने देशे प्रथमस्थानम्।

जल-पर्यावरण अभियानः

कैच द रेन अभियानः – खंड्वा प्रथमपुरस्कारः।

नेशनल वाटर अवार्ड 2024 – खरगोनजनपदाय प्रथमपुरस्कारः।

एकबागीया माँ के नाम – 31,142 परियोजनाः, ₹750 कोटिः।

जलगंगासंवर्धन-अभियान 2025 – ₹3,000 कोटिः, खेततालाब 86,360 (₹2,048कोटिः), कूप रिचार्ज 1,05,203 (₹263 कोटिः), अमृत सरोवर 536 (₹138कोटिः)।

मन्त्री पाटलेन स्पष्टम् उक्तवान् यत् सर्वकारः पञ्चायत्-व्यवस्थां दृढीकर्तुं, ग्रामविकासं समग्रदृष्ट्या प्रवर्तयितुं प्रतिबद्धा अस्ति।

हिन्दुस्थान समाचार / अंशु गुप्ता